اصالت استفاده از تاکتیک‌های رزم‌های نامنظم نادرشاهی در جنگ‌های کلیدی

اصول

۱: اصل استراتژی جنگ نامنظم و عملیات غافلگیرکننده[۱]

۲: اصل مکانیزم جنگ سریع و نیروی متحرک[۲]

۳: اصل ساماندهی رزمی بر اساس جغرافیای نظامی[۳]

۴: اصل ساختار سه‌لایه‌ای اطلاعات و شناسایی راهبردی[۴]

۵: اصل مدیریت میدانی و رهبری فرمانده در خط مقدم[۵]

۶: اصل سازماندهی منعطف با دسته‌های متحرک خودکفا[۶]

۷: اصل جنگ روانی و عملیات تأثیرگذاری شناختی[۷]

[۱]. نادرشاه با ابداع شیوه‌های نوین رزم نامنظم، تحولی اساسی در هنر جنگ‌آوری ایجاد کرد. وی با به‌کارگیری واحدهای ویژه موسوم به «قزل‌باش‌های نامرئی»، عملیات‌های شبانه و حملات برق‌آسا را طراحی می‌کرد. این نیروهای نخبه که در گروه‌های کوچک ۱۰ تا ۱۵ نفره عمل می‌کردند، پیش از حمله اصلی، خطوط ارتباطی دشمن را قطع و مراکز فرماندهی را مختل می‌ساختند. در نبرد باغ آورد، این تاکتیک با حمله همزمان از سه جهت مختلف، ارتش عثمانی را کاملاً غافلگیر کرد.

[۲]. ساختار منحصر به فرد ارتش نادرشاه مبتنی بر سه عنصر کلیدی بود: سواره نظام سبک (معروف به «سواران طلایی»)، پیاده‌نظام چابک و توپخانه متحرک. این ترکیب به ارتش او امکان می‌داد ظرف ۲۴ ساعت تا ۸۰ کیلومتر جابجا شود. رکوردی بی‌نظیر در آن دوران. در لشکرکشی به هند، این تحرک فوق‌العاده باعث شد ارتش سنگین‌ اسلحه هند فرصت سازماندهی دفاعی مؤثر را نیابد.

[۳]. نادرشاه پیش از هر نبرد، گروه‌های شناسایی ویژه را برای بررسی دقیق منطقه اعزام می‌کرد. این گروه‌ها مواردی مانند: شیب زمین، منابع آب، پوشش گیاهی و مسیرهای حرکت را با دقت ثبت می‌کردند. در نبرد آق‌دربند، با استفاده از این اطلاعات، عثمانی‌ها را به دامنه‌های شیب‌دار کشاندند که حرکت توپخانه سنگین آنها را مختل می‌کرد. این تحلیل جغرافیایی دقیق، پیروزی آسانی را برای ایرانیان به ارمغان آورد.

[۴]. شبکه اطلاعاتی نادرشاه از سه لایه تشکیل می‌شد: جاسوسان بلندمدت (در شهرهای مهم دشمن)، عوامل محلی (روستاییان مرزی) و واحدهای شناسایی سیار (متخصصان مسلح). این سامانه قادر بود ظرف ۱۲ ساعت اطلاعات را از خط مقدم به ستاد فرماندهی برساند. در نبرد با عثمانی‌ها، این سیستم با کشف حرکت مخفیانه قوای دشمن به سمت تبریز، امکان طراحی ضدحمله را فراهم کرد.